Trauma’s, vaak verborgen in de schaduwen van ons leven, kunnen onverwacht opduiken en diepgaande gevolgen hebben. Van grootschalige gebeurtenissen tot subtiele, persoonlijke ervaringen – elk trauma laat zijn eigen unieke spoor na in onze psyche en in ons lichaam.
De complexiteit van trauma
Wanneer we aan trauma denken, komen beelden van oorlogen, misbruik of verlies in gedachten. Echter, ook minder opvallende ervaringen kunnen diepe emotionele littekens nalaten. Trauma omvat een spectrum van acute incidenten tot aanhoudende negatieve situaties, zoals niet gezien worden door ouders, pesten of buitensluiting.
De essentie van trauma is controleverlies, waarbij onze zintuiglijke signalen gekoppeld worden met het alarmcentrum in ons brein, wat resulteert in een emotionele wond of trigger.
Trauma: controleverlies veroorzaakt black-out
Tijdens een traumatische ervaring vindt er controleverlies plaats, wat leidt tot een staat van black-out. Het lichaam reageert dan met een krachtige cortisolinjectie, waardoor zintuigelijke signalen gefragmenteerd worden opgeslagen en er geen volledige herinnering wordt gevormd. Het onderbewuste neemt het over, wat resulteert in een tijdelijke black-out.
Dit black-out mechanisme kan van een aantal milliseconden tot uren duren, waardoor de meest pijnlijke momenten uit ons geheugen worden gewist.
Stress als reactie op een eerder controleverlies
Het onderbewuste doet er alles aan om herhaling van controleverlies te voorkomen. Dit gebeurt door de werkelijkheid te scannen op signalen die eerder hebben geleid tot trauma. Bij het herkennen van dergelijke alarmsignalen, reageert het lichaam met stress. Deze stressreactie is een poging om vergelijkbare situaties te vermijden die eerder traumatisch waren. Deze triggers, die zich op elk moment en overal kunnen voordoen, kunnen leiden tot ongewenst en soms destructief gedrag.
Het onderscheid tussen stress en trauma is fundamenteel. Stress kan worden gezien als een automatische reactie op een herinnering aan een trauma, waarbij er nog een zekere mate van bewustzijn aanwezig is. Mensen onder stress ervaren vaak verminderde emotionele en mentale ruimte, of raken gedissocieerd van zichzelf en hun omgeving. Typische reacties op stress omvatten vecht-, vlucht- en bevriesreacties, die allemaal normale verdedigingsmechanismen zijn in reactie op dreiging.
Bij trauma daarentegen wordt het oerbrein, het meest primitieve deel van onze hersenen, geactiveerd. Dit leidt tot instinctieve reacties die plaatsvinden zonder bewuste controle. In dergelijke situaties kan iemand handelen op manieren die hij of zij later niet kan herinneren of begrijpen. Dit verschil tussen toerekeningsvatbaar zijn of niet wordt vooral duidelijk in zeer ernstige, overweldigende en intense situaties. Wanneer iemand uit zo’n traumatische staat komt, is het vaak onmogelijk om zich te herinneren wat er is gebeurd of wat hij of zij heeft gedaan.
Deze dynamiek tussen stress en trauma benadrukt het belang van een diepgaand begrip en een zorgvuldige benadering van traumaverwerking. Het is essentieel om niet alleen de symptomen van stress aan te pakken, maar ook de diepere, vaak verborgen trauma’s die ten grondslag liggen aan deze reacties.
Jeugdtrauma: langdurige gevolgen
Naast deze acute reacties, heeft trauma ook langdurige effecten, vooral wanneer het op jonge leeftijd (0 tot 7 jaar) wordt ervaren. Want hoe eerder en/of frequenter we jeugdtrauma’s (controleverlies) meemaken, hoe groter de kans op risicovol en ongezond gedrag op latere leeftijd.
Kinderen zijn kwetsbaarder voor trauma omdat hun wereld kleiner is en ze sterk afhankelijk zijn van hun ouders voor veiligheid en emotionele groei. Gebrek aan zorg, affectie en ondersteuning tijdens deze vormende jaren kan leiden tot een verstoorde emotionele ontwikkeling. Dit gebrek aan een veilige en ondersteunende omgeving in de vroege jeugd manifesteert zich vaak later in het leven als een tekort aan stabiele basisbehoeften zoals huisvesting, financiële stabiliteit en gezonde relaties.
In Amerika is hier grootschalig onderzoek naar gedaan: de ACE-study. Hieruit blijkt dat er een sterk verband is tussen jeugdtrauma en negatieve lichamelijke, psychische en sociale problemen. Zo hebben mensen met een jeugdtrauma 4 tot 12x meer kans op gezondheidsrisico’s door alcohol- of drugsgebruik en depressies. Ook is er een verband tussen de 5 van de top 10 doodsoorzaken en jeugdtrauma.
Hieronder kan je TED Talk hierover bekijken.
Tekenen van trauma tonen zich in patronen zoals:
- Ontkenning en vermijding:
Weigeren te erkennen dat er een probleem is, als een manier om met overweldigende emoties om te gaan. - Verslavingen en afhankelijkheden:
Gebruik van middelen, (codependentie) relaties of gedragingen om pijn te verdoven of te ontsnappen. - Sociale isolatie:
Terugtrekken om pijnlijke gevoelens te vermijden. - Hyperfocus op werk of hobbies:
Overmatige betrokkenheid bij activiteiten om gevoelens te negeren. - Emotionele explosies:
Onderdrukte emoties die uiteindelijk tot uitbarsting komen. - Humor en sarcasme:
Gebruiken van humor als verdedigingsmechanisme. - Vastklampen aan routines en controle:
Overmatige behoefte aan controle als een manier om angst te beheersen. - Spiritualisering of rationalisering:
Gebruiken van geloof of logica om gevoelens te vermijden.
Aanpakken van jeugdtrauma en traumatische ervaringen
Diverse benaderingen zoals mindfulness, meditatie, journaling, creatieve expressie, lichaamsbeweging en zelfcompassie zijn effectief bij het reguleren van traumasymptomen. Deze technieken stellen ons in staat om in het huidige moment te blijven, onze emoties en gedachten te observeren en jezelf te reguleren.
Echter, hoewel nuttig, richten deze methoden zich vaak niet op de diepere oorzaken van trauma. Ze bieden kortstondige verlichting van symptomen, maar laten het brein, dat zich in een voortdurende staat van stress bevindt door onverwerkt trauma, ongemoeid. Dit kan resulteren in een patroon van aanhoudende stress en herbelevingen.
Ook praten over traumatische gebeurtenissen, het verleden, jouw jeugd en deze herbeleven biedt vaak weinig tot geen oplossing. Een effectievere benadering is het loskoppelen van de zintuiglijke signalen van het brein’s alarmcentrum en het aanpakken van de onderliggende trauma-gerelateerde programmeringen in de hersenen. Deze aanpak leidt tot het verdwijnen van constante alarmen, waardoor innerlijke rust terugkeert.
Jouw eigen onderbewuste brein als therapeut
De effectieve verwerking van trauma’s ligt in het herprogrammeren van ons onderbewuste brein. Diepgewortelde, automatische reacties, die in onze jeugd of door traumatische ervaringen zijn gevormd, sturen onbewust onze reacties op stress en dagelijkse situaties.
“Live The Connection”, een methode die ik in mijn praktijk toepas als ‘EMDR in je broekzak’, benut de kracht van het onderbewuste voor trauma-verwerking. Deze methode transformeert automatische reacties naar gezondere patronen en biedt een helder, toegankelijk stappenplan dat iedereen kan leren en gebruiken.
Deze aanpak helpt niet alleen bij het verwerken van trauma’s, maar stelt mensen in staat om zelf de controle over hun welzijn te nemen. Het verandert hun brein van een bron van constante alarmen en stress naar een bron van genezing en veerkracht. Door “Live The Connection” toe te passen, bevrijd je jezelf van de (neurologische) ketenen van het verleden en ontwikkel je een dieper gevoel van innerlijke rust en kracht.
Wil je meer weten of beginnen met het aanpakken van (jeugd)trauma? Plan een sessie of intakegesprek en zet de eerste stap naar verandering.
